Điện Biên TV - Huyện Tủa Chùa nằm ở độ cao khoảng 1.400m so với mực nước biển. Nơi đây hiện đang sở hữu rừng chè Shan tuyết cổ thụ, trong đó nhiều cây có tuổi đời vài trăm năm. Đây là giống chè mọc tự nhiên, được chăm sóc hoàn toàn hữu cơ. Trước kia, người dân địa phương chủ yếu thu hái về để sử dụng trong gia đình. Hiện nay, chè Shan tuyết đã trở thành đặc sản và mang lại nguồn thu ổn định cho bà con. Quần thể 100 cây chè Shan Tuyết tại 2 thôn Sín Chải, Hấu Chua, xã Sín Chải, huyện Tủa Chùa, vừa được chính thức công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Nhắc đến rừng chè Shan tuyết cổ thụ, không thể không nhắc đến gia đình ông Hạng A Chư ở thôn Hấu Chua, xã Sín Chải. Hấu Chua được bao bọc bởi những dãy núi đá cao, mây mù bao phủ quanh năm, khí hậu mát mẻ. Ông Chư năm nay đã ngoài 70 tuổi nhưng vẫn hái và chế biến chè. Ông Chư cho biết, gia đình ông sinh sống ở Hấu Chua đến đời ông đã là đời thứ 9, ngay từ khi còn nhỏ ông đã thấy những cây chè cổ thụ này.

“Ông tôi để lại cho bố tôi, bố tôi để lại cho tôi, không biết là chè này mấy trăm năm, sống lâu lắm đấy; cái cây mà hai người ôm không hết phải 300 năm tuổi rồi.” - ông Chư nói với chúng tôi.

Trước đây, trong thôn có hàng nghìn cây chè, thế nhưng nhiều người dân trong thôn coi cây chè không có giá trị nên đã phá đi để làm nương. Sau này khi biết được cây chè có giá trị nên cả gia đình ông đã cùng nhau bảo vệ, chăm sóc cho đến bây giờ. Hiện nay, gia đình ông Chư vẫn còn trên 500 cây chè cổ thụ cho thu hoạch đều đặn. Ông Chư là một điển hình trong việc phát triển kinh tế gia đình từ cây chè Shan tuyết. Không chỉ chăm sóc, thu hái chè của gia đình mà những năm gần đây, ông còn đứng ra thu mua chè và bán lại cho các nhà máy chế biến. Bên cạnh đó, ông cũng đầu tư một xưởng sao chè thủ công ngay tại nhà để bán.

Những cây chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi, cao hơn chục mét, mọc san sát nhau như rừng cây cổ thụ. Mỗi khi thu hái chè, người dân phải bắc thang để leo lên ngọn cây.

Theo lời ông Chư, chè muốn ngon thì phải hái đúng giờ, phải từ 7 giờ đến 10 giờ, chậm nhất là 11 giờ. Công đoạn sao chè thì phải để máy nóng đủ, khoảng gần 100 độ, lửa phải đều nhau.

Chè Shan tuyết ở Sín Chải là loại cây thân gỗ cổ thụ, thân to, cây to nhất có đường kính hơn 2,5m, cao hơn chục mét, mọc san sát nhau như rừng cây cổ thụ. Những cây chè cổ thụ ở Sín Chải có tuổi đời hàng trăm năm. Không giống các loại chè khác, để hái được chè Shan tuyết cổ thụ, người hái phải dùng thang trèo lên thân cao. Đến Sín Chải trong quãng thời gian từ tháng 3 đến tháng 10, ngoài tham quan, khám phá những phong cảnh còn nguyên nét hoang sơ của thiên nhiên, du khách còn có cơ hội được trải nghiệm thu hoạch hái chè cây cao cổ thụ.

Chè Shan tuyết cổ thụ của Tủa Chùa có búp to màu trắng xám, dưới mỗi lá chè lại có phủ một lớp lông tơ mịn màu trắng nên người dân ở đây còn gọi là chè tuyết. Vào mùa đông, những thân cây chè Shan tuyết khá khẳng khiu vì phải chống chọi lại cái lạnh sương muối, song khi mùa xuân đến, chè lại đâm chồi, nảy mầm và mang đến một mùa bội thu.

Hiện Sín Chải có gần 4.000 cây chè Shan tuyết cổ thụ và là xã có nhiều cây chè cổ thụ nhất huyện Tủa Chùa, tập trung chủ yếu ở hai thôn Hấu Chua và Sín Chải. Vừa qua, Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã có quyết định công nhận quần thể 100 cây chè Shan tuyết tại thôn Hấu Chua và Sín Chải, xã Sín Chải, huyện Tủa Chùa là Cây di sản Việt Nam. Thông qua việc này, cây chè Shan tuyết cổ thụ cũng như các sản phẩm từ chè của Sín Chải sẽ được quảng bá đến với các tỉnh thành trong nước cũng như quốc tế. Qua đó, góp phần tăng giá trị sản phẩm giúp cho người dân nâng cao thu nhập cũng như phát triển du lịch cộng động với các hoạt động thăm, trải nghiệm hái chè Shan tuyết cổ thụ.

Xây dựng thương hiệu cho chè Shan tuyết

Huyện Tủa Chùa hiện có gần 600 ha chè của gần 1.200 hộ; trong đó, chè cây cao cổ thụ gần 8.000 cây thuộc 290 hộ; sản lượng chè búp tươi thu hái hằng năm đạt khoảng trên 70 tấn, tương ứng chè chế biến thành phẩm là hơn 10 tấn.

Sản phẩm Diệp Thanh Trà được chế biến từ những cây chè Shan tuyết cổ thụ của Tủa Chùa.

Để từng bước đưa cây chè trở thành cây công nghiệp chủ lực, từ năm 2019, huyện Tủa Chùa đã chú trọng phát triển, chuẩn hóa sản phẩm chè với mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi. Bên cạnh đó, huyện cũng đã hỗ trợ xây dựng, phát triển sản phẩm chè an toàn theo Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP như hỗ trợ bao bì, in tem, thiết kế mẫu mã sản phẩm. Đến nay, các sản phẩm chè đã được chứng nhận theo chuỗi cung ứng sản phẩm an toàn. Hiện có 2 chuỗi sản phẩm chè Shan tuyết cổ thụ thuộc 2 doanh nghiệp là Công ty Trà Phan Nhất và Công ty TNHH Hương Linh tỉnh Điện Biên liên kết với các các hộ dân thu hái chè; được công bố tiêu chuẩn đảm bảo, có tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Thời gian tới, Tủa Chùa tiếp tục mở rộng liên doanh, liên kết với các công ty xây dựng thương hiệu, chế biến sản phẩm theo cơ chế sạch và bao tiêu sản phẩm; quan tâm đến việc triển khai các đề tài khoa học nhằm duy trì, bảo tồn và phát triển vùng chè cổ; đẩy mạnh tuyên truyền đến người dân trong việc quan tâm chăm sóc, thu hái và sản xuất chè theo đúng quy trình kỹ thuật để chất lượng sản phẩm luôn đảm bảo. Huyện cũng tập trung vào việc giới thiệu, quảng bá sản phẩm qua các kênh hội chợ thương mại trên địa bàn huyện, tỉnh và các tỉnh lân cận; quảng cáo giới thiệu trên các phương tiện thông tin đại chúng. Qua đó, tạo điều kiện để các sản phẩm từ chè Shan tuyết của Tủa Chùa được đến với nhiều địa phương trong cả nước cũng như quốc tế.

Với sự quyết tâm của chính quyền và đồng bào người Mông trên đất Tủa Chùa, hy vọng hương chè Shan tuyết sẽ còn phát triển vươn xa. Ngoài ra, địa phương đang phát triển kết hợp du lịch với trải nghiệm hái chè cổ thụ đã trở thành bản sắc và nét hấp dẫn riêng của mỗi du khách khi đến thăm Sín Chải, Tủa Chùa.

 

 

Tuấn Trung - Anh Tuấn/DIENBIENTV.VN