Điện Biên TV - Theo con số thống kê của Trung tâm Y tế Mường Chà, thời điểm hiện tại, toàn huyện có gần 200 người nhiễm HIV/AIDS. Những người này chủ yếu là đối tượng nghiện các chất ma túy, do thiếu kiến thức, sự hiểu biết trong quá trình tiêm chích và quan hệ tình dục không an toàn nên đã dẫn tới việc lây truyền sang những người xung quanh. Đây cũng chính là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc lây truyền căn bệnh thế kỷ này. Những năm qua, huyện Mường Chà đã không ngừng đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho nhân dân trong việc chủ động phòng tránh.

Cán bộ Trạm Y tế xã Mường Mươn, huyện Mường Chà tuyên truyền cách phòng chống lây nhiễm HIV/AIDS cho người dân

Gia đình em Lò Bảo Khiêm ở bản Mường Mươn 2, xã Mường Mươn, huyện Mường Chà, không cưỡng lại được sự cám dỗ, 2 cậu cháu đã sa chân vào con đường ma túy. Trên tay ẵm bồng đứa con thơ mới tròn 2 tháng tuổi, Lò Bảo Khiêm không khỏi ân hận khi nghĩ về một thời lầm lỡ. Tham gia chương trình điều trị thay thế bằng methadone mấy tháng nay, Bảo Khiêm và người cậu ruột của mình những mong sẽ sớm tái hòa nhập cộng đồng để làm lại từ đầu. "Mình suy nghĩ lại thì cũng ân hận lắm. Biết thế ngày xưa mình nghe lời bố mẹ không lao vào con đường này mà đi học hành thì chắc bây giờ cũng có nghề nghiệp để làm ăn, không khổ như bây giờ. Bây giờ mình còn trẻ nên cố gắng cai thôi, con đường phía trước vẫn còn dài để chào đón mình." - Em Lò Bảo Khiêm chia sẻ.

Thống kê cho thấy, từ khi phát hiện trường hợp đầu tiên nhiễm HIV đến nay, huyện Mường Chà đã phát hiện tổng số gần 270 bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS; lũy tích tử vong do AIDS là 72 người, số người nhiễm HIV hiện đang quản lý là 166 người. Trong đó, các trường hợp nhiễm HIV hầu hết là người nghiện các chất ma túy dùng chung bơm kim tiêm trong quá trình tiêm chích. Chỉ có một số ít trường hợp bị lây nhiễm do quan hệ tình dục không an toàn.

Để giảm thiểu số trường hợp lây nhiễm, hàng năm, Trung tâm Y tế huyện Mường Chà đã phối hợp với các ban, ngành liên quan và chính quyền các địa phương tổ chức xây dựng các chương trình, kế hoạch cụ thể, mang lại hiệu quả trên các lĩnh vực phòng ngừa, đấu tranh với nạn ma túy, can thiệp sự lây lan của đại dịch HIV/AIDS. Điển hình như việc tổ chức tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho người dân. Đồng thời triển khai chương trình cấp phát bao cao su và bơm kim tiêm sạch định kỳ mỗi tháng một lần. Song tuy nhiên, trên thực tế, phần lớn người nhiễm HIV đều là các người nghiện, nơi cư trú của họ thường không ổn định. Do vậy, việc tuyên truyền, giáo dục, kiểm soát và quản lý họ luôn gặp nhiều khó khăn. Bà Vừ Thị Châu Lai - Trạm trưởng Trạm Y tế xã Na Sang, huyện Mường Chà cho biết: "Nhận thức của người dân về công tác phòng chống HIV/AIDS còn rất hạn chế. Số người dân biết chữ, biết tiếng phổ thông vẫn còn, đặc biệt chủ yếu là phụ nữ nên họ không đọc được những thông tin, sách báo mà trạm cấp phát. Trạm cũng chưa thành lập được hội tuyên tuyên truyền viên về phòng chống HIV/AIDS. Mỗi lần đến tuyên truyền cho các người nghiện, người nhiễm HIV/AIDS thì họ lại lảng tránh, cấp bơm kim tiêm thì họ ngại đến lấy."

Do nhận thức của phần lớn các người nhiễm HIV/AIDS ở Mường Chà còn rất hạn chế. Tâm lý mặc cảm còn đè nặng lên họ, nên việc tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ làm công tác y tế và người nhiễm HIV/AIDS còn khó khăn. Không chỉ thế, do Mường Chà là huyện có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, nhất là địa bàn những xã vùng sâu, vùng xa. Bất đồng ngôn ngữ giữa cán bộ làm công tác tuyên truyền với người dân cũng gây nhiều khó khăn trong công tác tuyên truyền. Đồng thời với đó là ở địa bàn những xã, bản xa, giao thông đi lại khó khăn thì việc tiếp cận để tuyên truyền cũng gặp nhiều khó khăn. Như vậy, rõ ràng việc tiếp cận thông tin của người dân, đặc biệt là người nhiễm HIV/AIDS cần được tuyên truyền sẽ hạn chế hơn. Thực tế này cho thấy, việc tiếp cận thông tin còn hạn chế cũng đồng nghĩa với việc chủ động tiếp cận các dịch vụ y tế liên quan đến HIV sẽ ít hơn rất nhiều. Điều này dẫn đến một thực tế, nhiều nơi những người có khả năng nhiễm HIV chưa được xét nghiệm và không biết tình trạng lây nhiễm HIV vẫn còn đáng kể. Việc điều trị cũng hạn chế hơn rất nhiều do số bệnh nhân ít có cơ hội tiếp cận các dịch vụ y tế. Đơn cử như tại huyện Mường Chà chỉ có 1 phòng khám ngoại trú OPC đặt tại Trung tâm Y tế, nhằm cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, tư vấn và cấp pháp thuốc ARV - loại thuốc kìm hãm sự phát triển của vi rút HIV cho bệnh nhân HIV. Do nhiều nguyên nhân khác nhau mà các đối tượng nhiễm HIV ở Mường Chà đều không tuân thủ các quy trình trong điều trị bệnh bằng thuốc ARV. Do đó, số bệnh nhân tham gia điều trị thường xuyên chỉ có 84 người, trên tổng số 166 người nhiễm HIV đang được quản lý trên địa bàn huyện. Bác sỹ Lê Quang Chung - Phó giám đốc Trung tâm Y tế Mường Chà cho biết: "Một trong những khó khăn lớn nhấhttps://dienbientv.vn/vckm/editors/editarticle?object_type=Articlet mà các bệnh nhân HIV ở Mường Chà gặp phải là do địa bàn rộng. Có nơi cách xa trung tâm cả ngày đường, vào mùa mưa đường lầy lội, việc đi lại càng khó khăn hơn. Nhiều bệnh nhân ở các xã xa, không có tiền xe đi lại, tư tưởng chán nản nên chỉ ra điều trị từ 1 - 2 tháng là bỏ. Có người mang tâm lý, khi nhiễm bệnh có điều trị thì cũng không khỏi được nên bất hợp tác khi các cộng tác viên, đồng đẳng viên đến làm công tác tuyên truyền. Trên thực tế đã có những cộng tác viên lặn lội cả ngày đường vào đến bản để tìm trao đổi, chia sẻ với cộng đồng, bệnh nhân về HIV mà không gặp được họ." Cũng theo bác sỹ Lê Quang Chung cho biết thì trên thực tế có những trường hợp người nhiễm HIV đã tham gia điều trị song không tuân thủ theo đúng phác đồ, nên tỷ lệ nhiễm trùng cơ hội càng tăng cao.

Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng, nỗ lực trong công tác này song 8 tháng đầu năm 2013, toàn huyện mới chỉ tiến hành cấp phát được hơn 54.100 bơm kim tiêm; tổ chức thu gom gần 38.800 bơm kim tiêm đã qua sử dụng. Ngoài ra, việc tiếp cận với các chương trình hỗ trợ nhằm giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm HIV cũng khó khăn khi người nhiễm bệnh không sống ở địa phương. Thông thường những người nhiễm HIV là đàn ông thì đi khắp nơi có việc gì thì làm thuê, làm mướn… Có những trường hợp phụ nữ khi chồng chết bị rủ rê, lôi kéo, hứa hẹn đi làm có thu nhập cao cũng bỏ địa phương. Thêm nữa, họ ngại sống tại quê hương để tránh sự kỳ thị của gia đình, xã hội. Theo đánh giá của Bộ Y tế về "mức độ tiếp cận các chương trình tại các địa bàn vùng núi chỉ đạt trung bình khoảng 50-60% đối với chương trình bơm kim tiêm, 40-50% đối với chương trình bao cao su. Trong khi đó, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, đối với mô hình dịch HIV/AIDS tập trung như Việt Nam cần ưu tiên triển khai các hoạt động giám sát, gồm ước tính quần thể nhóm nguy cơ, giám sát ca bệnh, giám sát trọng điểm, giám sát hành vi". Nhìn chung, hiện nay, việc triển khai công tác phòng chống HIV/AIDS còn gặp những khó khăn, đặc biệt ở tuyến xã do những người làm công tác tuyên truyền ít kinh nghiệm nên còn gặp lúng túng, thiếu sự linh hoạt. Đặc biệt, những đối tượng hưởng lợi trực tiếp từ các dự án lại thường xuyên vắng mặt tại địa bàn, do đó rất khó huy động đầy đủ bệnh nhân tham gia. Tỷ lệ tiếp cận với các dịch vụ, chương trình hỗ trợ theo đó cũng gặp nhiều hạn chế.

Thực tế cho thấy, hiện nay tình hình nghiện ma túy và sự lây lan của đại dịch HIV/AIDS vẫn diễn biến phức tạp, khó lường. Các địa phương trong tỉnh nói chung và huyện Mường Chà nói riêng vẫn còn nhiều nguy cơ đáng lo ngại. Việc giảm thiểu tác hại và tránh lây nhiễm HIV/AIDS ra cộng đồng ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa như Mường Chà vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Đòi hỏi cấp chính quyền địa phương cần có những giải pháp linh động phù hợp với đặc thù từng địa bàn, để đem lại hiệu quả tốt nhất trong công tác này. Qua đó, có thể giúp bệnh nhân tiếp cận sớm nhất với các dịch vụ chăm sóc, hỗ trợ, tiếp cận điều trị, song song với đó là việc cần thiết phải đẩy mạnh công tác truyền thông cộng đồng bằng nhiều hình thức, tạo điều kiện cho người dân biết được những con đường lây nhiễm HIV, thuốc điều trị kéo dài sự sống cho bệnh nhân, cách phòng bệnh…

Minh Thịnh - Anh Tuấn