Điện Biên TV - Trong nhịp sống hiện đại, người dân tộc Thái ở khu vực Ba Chà, huyện Nậm Pồ vẫn bảo tồn được nhiều nét đẹp văn hóa riêng của mình. Trong đó lý “Khoen tạy” vẫn còn được lưu giữ trong những ngôi nhà của trưởng các dòng họ. Đây là một mỹ tục nhằm quản lý các đầu đinh của dòng họ, tạo sự đoàn kết thống nhất phát triển dòng họ vững mạnh.

Ở gian để thờ trong nếp nhà sàn, gọi là “Hoóng”, phía trên “Hoóng” là không gian để treo các chùm vật phẩm.

“Khoen tạy” chỉ thể hiện ở nhà của người giữ chức trưởng dòng họ. Bởi vậy, nên dấu hiệu để nhận biết nhà của trưởng họ cũng chính nhờ vào không gian văn hóa này. Thông thường ở gian để thờ trong nếp nhà sàn, gọi là “Hoóng”, phía trên “Hoóng” là không gian để treo các chùm vật phẩm, cứ mỗi một đầu đinh tương ứng với một chùm vật phẩm. Mỗi chùm bao gồm: 1 chiếc quạt nan tre; 1 chiếc cung; 1 túi vải; 1 giỏ “Ko pó”. Đây là một phong tục đẹp được duy trì từ người Thái cổ.

Ông Tao Văn Bun, Trưởng dòng họ Tao, bản Cấu, xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ chia sẻ: ""Khoen tạy" là một phong tục đã có từ rất lâu đời của dân tộc Thái. Nó xuất phát từ nhu cầu gắn kết các hộ gia đình trong họ để cùng nhau làm việc lớn như ma chay, cưới hỏi. Các dòng họ người Thái ở khu vực Ba Chà này, họ nào cũng làm như vậy. Cho đến nay, các dòng họ vẫn còn lưu giữ phong tục này để tập hợp, đoàn kết con cháu, gia đình trong dòng họ."

Những vật phẩm tuy đơn giản nhưng mang ý nghĩa sâu sắc trong giáo dục những người con trai của dòng họ trưởng thành. Trong đó, chiếc quạt nan biểu trưng cho ấm no sung túc. Chiếc cung tượng trưng cho ý chí kiên cường của người đàn ông dân tộc Thái; Đồng thời thể hiện ý chí sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ cộng đồng, làng bản. Còn chiếc túi vải có đựng một ít tiền và thẻ gỗ khắc tên của nam đinh trong nhà. “Ko Pó” là một chiếc giỏ nhỏ có hình trụ được đan bằng tre, nứa dùng để đựng xôi, gà... khi làm lý thay đổi nhân khẩu nam đinh trong nhà. Những vật phẩm này sẽ được bỏ xuống khi chủ nhân của nó về với tổ tiên.

Cứ mỗi một đầu đinh tương ứng với một chùm vật phẩm

"Trong các vật phẩm thì chiếc quạt có tầm quan trọng nhất, mang ý nghĩa nhắc nhở, giáo dục mỗi nam đinh trong nhà, trong họ luôn dĩ hòa vi quý, sống chan hòa, tu nhân dưỡng tính, nhất là không được nóng nảy. Bởi vậy, chiếc quạt như một vật dụng điều hòa tính khí. Khi tâm tính ôn hòa, có cương có nhu thì làm việc lớn mới thành". - Ông Bun chia sẻ thêm.

Đối với các dòng họ trong cộng đồng người Thái Ba Chà, huyện Nậm Pồ, “Khoen tạy” là cẩm nang giáo dục con cháu của dòng họ. Trong đó, tiêu biểu là dòng họ Tao, đã có nhiều người con trưởng thành giữ nhiều cương vị quan trọng ở tỉnh, ở huyện, điển hình như ông Tao Văn Khứn - Nguyên chỉ huy trưởng Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh.

Ông Tao Văn Vin, Bí thư Chi bộ bản Cấu, xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ cho biết: "Qua "Khoen tạy", dòng họ chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là dòng họ thực hiện cam kết 4 không: Không có người mù chữ, phấn đấu không có hộ nghèo, không sử dụng ma túy, không buôn bán hàng quốc cấm".

“Khoen tạy” là một bộ luật bất thành văn của mỗi dòng họ người dân tộc Thái ở Ba Chà... Ngày nay, phong tục này đã và đang được các dòng họ duy trì và phát triển, là chất keo bền chặt gắn kết trong dòng họ./.

Việt Hòa/DIENBIENTV.VN