Điện Biên TV - Điện Biên Đông là huyện vùng cao của tỉnh Điện Biên, là huyện thực hiện Đề án 30a thuộc 62 huyện nghèo trong cả nước. Toàn huyện có 13 xã và 1 thị trấn; 243 bản, tổ dân cư; dân số 60.664 người với 11.303 hộ (trong đó 5.928 là hộ nghèo, 723 hộ cận nghèo). Huyện có 6 dân tộc, chủ yếu là dân tộc Mông. Trình độ dân trí của đồng bào Mông còn nhiều hạn chế, phong tục tập quán còn lạc hậu, đời sống còn gặp nhiều khó khăn.

Phụ nữ dân tộc Mông.

Những năm qua, nhờ có sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, tình hình kinh tế, văn hóa - xã hội của huyện Điện Biên Đông đã có nhiều khởi sắc và phát triển, đời sống của bà con các dân tộc đã được cải thiện một bước, nhất là đối với đồng bào dân tộc Mông. Tuy nhiên, Điện Biên Đông vẫn là một huyện nghèo còn nhiều khó khăn, đặc biệt trình độ dân trí, đời sống văn hóa của bà con các dân tộc thiểu số trong đó có dân tộc Mông còn nhiều hạn chế, các hủ tục, luật tục lạc hậu đã cản trở không nhỏ trong việc xóa đói giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa ở cộng đồng dân cư, xây dựng nông thôn mới đối với đồng bào dân tộc Mông.

Thực trạng về tập quán trong đám tang của dân tộc Mông, trong các nghi thức khi có người qua đời, còn một số thủ tục không phù hợp với nếp sống văn minh, như: nổ súng kíp sau khi tắt thở trong đám tang, không đưa người chết vào quan tài. Các nghi thức trong thời gian tổ chức đám tang thường diễn ra rườm rà, kéo dài từ 3 đến 4 ngày, thậm chí có nơi để 7 ngày, nhờ thầy cúng, thầy mo xem giờ phù hợp, giờ đẹp mới cho vào quan tài, nên nhiều thi thể khi mang đi chôn đã bắt đầu có dấu hiệu phân hủy. Gia đình có tang giết mổ nhiều gia súc, gia cầm, nếu gia đình nghèo không có thì phải đi vay mượn. Những con vật giết, mổ trong đám tang, như: trâu, bò, lợn đều phải chia các phần thịt cho ban lễ tang và người đại diện bên nội, bên ngoại. Một số địa phương không quy hoạch nghĩa trang, nghĩa địa, tập quán thói quen tùy tiện chôn cất vào những khu vực tùy thích, dù là đất đã giao quyền sử dụng đất cho hộ khác, đất đã và đang qui hoạch xây dựng các công trình công cộng... và đất thuộc địa phận của xã khác, huyện khác.

Bên cạnh đó, việc cạy miệng xác chết để cho thức ăn vào khi đến giờ ăn cũng là một hủ tục đã tồn tại nhiều đời nay trong đồng bào dân tộc Mông. Theo họ nếu ông bà chết thì con cháu phải thay nhau bón cơm cho ông bà, cha mẹ là để tỏ lòng tôn kính, trả công ơn, tình nghĩa cho người quá cố. Việc bón cơm cho người chết làm mất vệ sinh rất nghiêm trọng. Vì người chết có thể là người đã mắc bệnh, hoặc bị phân hủy do để lâu ngày, do đó vi khuẩn có thể lây truyền qua không khí gây mất vệ sinh môi trường và có thể bùng phát dịch bệnh, ảnh hưởng đến sức khỏe của người còn sống.

Trước thực trạng đó, cấp ủy, chính quyền huyện Điện Biên Đông đã xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc Mông xây dựng nếp sống văn minh, từng bước xóa bỏ các tập tục lạc hậu; chỉ đạo, tổ chức rà soát, đánh giá thực trạng về phong tục tập quán trong việc tang của đồng bào dân tộc Mông; quy hoạch nghĩa trang, nghĩa địa; chỉ đạo việc nghiên cứu, xây dựng dự thảo quy ước, hương ước của thôn, bản có đồng bào dân tộc Mông sinh sống, đổi mới phong tục tập quán trong việc tang sát thực tế, phù hợp với nếp sống văn minh, phù hợp với truyền thống phong tục tập quán của dân tộc Mông. Hỗ trợ về kinh phí từ nguồn chi khác của ngân sách huyện đối với những hộ gia đình đồng bào dân tộc Mông có người chết, tổ chức việc tang đúng theo quy định của huyện sẽ được huyện hỗ trợ 2 triệu đồng để đóng hoặc mua quan tài, hỗ trợ này được kéo dài đến năm 2015.

Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”; Thông tư số 04/TT - BVHTTDL, ngày 21/01/2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Qui định thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở huyện Điện Biên Đông đã đạt kết quả tích cực, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, dần xóa bỏ hủ tục lạc hậu nhất là đối với đồng bào dân tộc Mông. Nhờ thực hiện có hiệu quả các biện pháp tuyên truyền, vận động, qua thực tế hiện nay tình trạng đám tang để lâu hầu như không còn tồn tại. Việc chi phí cho tang lễ được tiết giảm đáng kể, dần hình thành thói quen trong đồng bào Mông trong việc xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hoá.

Ông Vàng A Hờ, Phó Chủ tịch UBND huyện Điện Biên Đông,cho biết: Để nâng cao hiệu quả, ý thức người dân thực hiện nếp sống văn minh, huyện đã chỉ đạo xã triển khai đến Ban công tác Mặt trận để đi đến từng nhà tiến hành vận động, thuyết phục, thì cán bộ, đảng viên phải là lực lượng nòng cốt, gương mẫu tiên phong trong xoá bỏ các hủ tục này. Ngoài việc vận động, tuyên truyền Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, thì  các nội dung văn minh trong tang lễ cũng được thống nhất bổ sung vào quy ước thôn, bản.

Những kết quả đạt được trong việc xóa bỏ hủ tục lạc hậu của đồng bào dân tộc Mông đã tác động tích cực thúc đẩy việc thực hiện xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hoá, giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, đảm bảo quốc phòng và an ninh trên địa bàn huyện.
 

Khánh Toàn