Quan hệ kinh tế Việt Nam – Trung Quốc không phải chỉ giữa 2 nước mà còn là với các tập đoàn xuyên quốc gia lớn đang đầu tư tại Việt Nam.

Tại hội thảo “Tự chủ kinh tế trong một thế giới phụ thuộc lẫn nhau” ngày 3/7, bài phát biểu của TS Lê Đăng Doanh có nhiều điểm khá thẳng thắn, đáng lưu ý. Theo TS. Lê Đăng Doanh, Việt Nam “đang có và sẽ tiếp tục quan hệ với Trung Quốc vì đó là công xưởng của thế giới và là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới”.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh

“Không nên than phiền việc chúng ta là láng giềng của Trung Quốc. Nếu ta ở giữa Thái Bình Dương, với quy mô kinh tế thế này thì chẳng ai quan tâm? Thế giới quan tâm vì chúng ta nằm ở phía nam Trung Quốc, độc lập với Trung Quốc và vị trí địa chính trị rất thuận lợi, quan trọng. Chúng ta phải tận dụng lợi thế này chứ không nên than phiền vì ở cạnh Trung Quốc và bị chơi xấu. Đúng là anh bạn này chơi xấu thật nhưng chúng ta phải biết tìm cách phát huy lợi thế” – ông Doanh nói.

Về những lợi thế của Việt Nam khi “đứng cạnh” Trung Quốc, theo chuyên gia Lê Đăng Doanh, 3 tỉnh Quảng Nam, Quảng Tây, Vân Nam của Trung Quốc đang dùng gạo của Việt Nam nên Trung Quốc cũng phải cân nhắc. Việt Nam chịu sức ép về giá nhưng ngược lại, Trung Quốc không thể không nhập gạo của Việt Nam. Vì không nhập khẩu gạo của “tôi” thì 3 tỉnh này sẽ thiếu. Đấy là điều chúng ta phải biết là mình nắm đằng chuôi hay đằng lưỡi với từng mặt hàng. Hiện, Trung Quốc cũng đã nhập rất nhiều cao su, nếu không nhập của Việt Nam, nhiều nhà máy của Trung Quốc sẽ thiếu hụt nguyên liệu.
Chúng ta là một nước độc lập, nhưng xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ thì phải làm gì để có thế mạnh, độc lập, tự chủ? Trả lời câu hỏi do chính mình đặt ra, ông Lê Đăng Doanh cho rằng: Hội nhập thì không chỉ Hiệp hội, DN tự làm mà Nhà nước phải tham gia, phải giữ chữ tín, chia sẻ lợi ích, thông tin với nhau. Cùng với đó, chúng ta phải tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nghĩa là, Việt Nam phải trở thành một mắt xích quan trọng của chuỗi giá trị này. Theo đó, điều quan trọng nhất chúng ta phải đạt được là năng lực về khoa học công nghệ, phải vượt trội hơn các đối thủ cạnh tranh bằng cách có những sản phẩm khác với họ; có những sản phẩm không thể thay thế được.  “Theo voi ăn bã mía sẽ chỉ cạnh tranh bằng giá thấp” – ông Lê Đăng Doanh nhấn mạnh.
Vị chuyên gia này cũng bày tỏ vui mừng là hiện nay đã có 1 số DN Việt Nam tạo ra được sản phẩm khác biệt như Bóng đèn phích nước Rạng Đông. Trước đây DN này nhập 90% đất hiếm của Trung Quốc, nay họ đã chuyển sang dùng linh kiện Việt Nam và có những sáng chế, phát minh khác.
Đồng tình với nhận định của nhiều chuyên gia cho rằng, có vẻ Trung Quốc bắt đầu có các chiêu trò để gây sức ép cho Việt Nam, ông Lê Đăng Doanh nhận định: nhưng có ồ ạt và lớn không? Không dễ, mặc dù chúng ta phải tính đến phương án xấu nhất, nhưng quan hệ kinh tế Việt Nam – Trung Quốc không phải chỉ giữa 2 nước mà còn là với các tập đoàn xuyên quốc gia lớn đang đầu tư tại Việt Nam như Samsung.
Năm ngoái Samsung xuất 23,3 tỷ USD nhưng nhập từ Samsung Trung Quốc 21,6 tỷ USD linh kiện cho nhà máy Samsung tại Việt Nam. Trung Quốc có thể dừng xuất 21,6 tỷ USD này không? Nếu Trung Quốc làm việc ấy sẽ trở thành một đối tác rất không tin cậy với thế giới. “Trung Quốc sẽ phải cân nhắc vì một hành động này sẽ có phản ứng dây chuyền rất lớn”. – chuyên gia Lê Đăng Doanh nói.

Theo kinh nghiệm thế giới, nếu một quốc gia nhập khẩu quá 8% vào một quốc gia khác sẽ khiến cho quốc gia này có thể làm giá với quốc gia nhập khẩu, Ukraine là một ví dụ điển hình.

“Chúng ta phải đa dạng hóa thị trường, không để sự phụ thuộc khiến đối tác gây sức ép. Hãy lấy bài học từ nước Đức. Họ không nhập khí đốt của nước nào quá 8%. Làm giá với “tôi”, “tôi” sẽ chuyển sang nhập của nước khác ngay. Đấy là kinh nghiệm lớn và chúng ta phải biết cách vận dụng và tình huống của ta bây giờ” – tiến sỹ Lê Đăng Doanh cho biết.
Theo chuyên gia Lê Đăng Doanh, có 2 loại hội nhập là chủ động và thụ động. Hội nhập thụ động là không có át chủ bài, không có khoa học công nghệ, không có vốn, mảng thị trường, chỉ có tài nguyên và lao động giá rẻ, chỉ liên tục giảm thuế và ưu đãi… Ông Lê Đăng Doanh dẫn đánh giá của UNIDO, khẳng định, những ưu đãi về thuế không có ý nghĩa gì, lao động giá rẻ cũng không bền vững.
Đặt sự nghi hoặc về những ưu đãi mà Việt Nam đã dành cho doanh nghiệp Trung Quốc, vị chuyên gia này nói: “Tại sao chúng ta lại giao quá nhiều dự án cho nhà thầu Trung Quốc theo phương thức EOC. 23/24 nhà máy xi măng, 15/20 dự án nhiệt điện đốt than, giao thông, khai khoáng (bauxite), cho thuê rừng và đất rừng ở vùng biên giới…

“Bao nhiêu % vì lợi ích quốc gia, bao nhiêu % vì cái gì đấy?” – ông Lê Đăng Doanh đặt câu hỏi.

Bởi lẽ, theo ông Lê Đăng Doanh, “Các DN Trung Quốc là bậc thầy của lại quả, đút lót. Tôi được biết, các đối tượng xuất – nhập lậu hàng từ Trung Quốc vào Việt Nam và ngược lại thường xuyên được mời chiêu đãi  mỗi quý hoặc nửa năm một lần với chiêu bài nghiên cứu thị trường… Những chuyện này từ thời Đông Chu Liệt Quốc đã có rồi…”.

Vì vậy, theo ông Doanh, nói về độc lập tự chủ thì trước hết chúng ta phải có thể chế minh bạch, lành mạnh, có hệ thống giám sát, có nền tảng khoa học công nghệ và chế độ trách nhiệm cá nhân” – ông Doanh nói./.

Theo VOV