Điện Biên TV- Điện Biên, quê hương của 19 dân tộc anh em, với kho tàng văn hóa giàu bản sắc cùng rất nhiều lễ hội. Khi đến Điện Biên ai cũng sẽ nhắc đến nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Thái ngành Thái Đen, ngoài những điệu múa vòng xòe, múa sạp uyển chuyển hay ẩm thực độc đáo của mình, thì chúng ta còn biết đến văn hóa Thái qua các Lễ hội dân gian như: Xên mường, Xên bản…

Xên bản là một bộ phận của tín ngưỡng dân gian, mang yếu tố tâm linh là một trong những nghi lễ đặc trưng mô tả đời sống tâm linh của đồng bào dân tộc Thái. Thông thường cứ vào dịp đầu xuân tháng 2,3 các thôn bản của người Thái tổ chức Lễ hội “Xên bản” (cúng thần bản) tùy theo điều kiện của bản mà tổ chức lễ này to nhỏ khác nhau.

Thầy mo mặc trang phục truyền thống đến trước bàn thờ và bắt đầu cúng, mời thần bản về dự lễ và hưởng thụ những lễ vật dân bản thành tâm dâng cúng

Đây là lễ cúng cầu an của bản nhân dịp đầu năm, họ tin vào các thế lực siêu nhiên, cúng thần bản với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa con người luôn mạnh khỏe sinh sôi và phồn thịnh; là dịp để mọi người hàn gắn những rạn nứt, mâu thuẫn, tu chỉnh bản thân, chuộc lại lỗi lầm, góp phần cho bản làng được yên vui hơn, đồng thời cùng nhau tham gia vào các trò chơi dân gian truyền thống của dân tộc, cùng hòa mình vào không khí rộn ràng, tươi vui của ngày hội.

Với quan niệm “vạn vật hữu linh”, dân tộc Thái luôn tin vào các sức sống xung quanh mình, do đó họ thực hiện nhiều nghi lễ để cầu mong sự phù hộ của các đấng sinh linh cho mùa màng tốt tươi, con người được mạnh khỏe, loại trừ các loại ma tà có thể làm hại mình.

Ông Vì Văn Hiêng- Bản U Va, xã Noong Luống, huyện Điện Biên chia sẻ: Từ thời xưa đến nay, trong bản sắc dân tộc Thái, bản mường nào cũng thế phải có lễ hội xên bản để không ốm đau bệnh tật, không đi lầm đường lạc lối vì thế bản nào giữ được nét văn hóa Đông xền thì phải nên cầu, cầu cho dân bản, người già, trẻ nhỏ không ốm đau, làm gì cũng được nuôi gì cũng nên, trồng cây gì cũng phát triển, vậy nên mới làm cái lễ xên bản.

Lễ vật dâng cúng thần bản gồm: 1 con lợn luộc được cắt rời từng bộ phận, khi xếp lên mâm cúng được xếp thành hình con lợn, gà luộc, cá nướng, cùng rượu, đường, sữa, hoa quả, trầu cau, tất cả để trong một chiếc lán nhỏ. Thầy mo mặc trang phục truyền thống đến trước bàn thờ và bắt đầu cúng, mời thần bản về dự lễ và hưởng thụ những lễ vật dân bản thành tâm dâng cúng.

Các lễ vật để dâng thần cúng bản phải đặt trong một chiếc lán nhỏ

Sau khi cúng thần linh xong, tất cả mọi người sẽ vào hội, quan niệm dân tộc Thái, ở bất cứ đâu cũng đều có ma, có thần cai quản, cho nên, để tiến hành khai hội cần phải có tiếng trống, chiêng vang lên với ý nghĩa báo cho các vị thần linh biết là trong bản có lễ hội, cầu mong các vị thần linh, ma bản, ma mường biết dân bản làm lễ Xên bản để về phù hộ, vui cùng dân bản.

Phần hội sẽ có trò kéo co người thể hiện sức mạnh và thể hiện sự đoàn kết đồng lòng của dân bản trong lao động, sản xuất, cũng như trong việc giữ gìn bản làng, đây là trò mang tính chất tập thể tạo nên không khí vui tươi lành mạnh; Ném còn trong các dịp lễ tết các trò chơi thường được diễn ra cùng một lúc tạo thành các nhóm nhỏ, trong đó có trò chơi ném còn cũng là trò chơi dân gian của nhiều dân tộc; Mạ lẹ là một loại quả thuộc cây thân leo mọc trong rừng, quả to già, khi bóc ra mỗi quả có khoảng 04-05 hạt mạ lẹ, hạt dẹt có đường kính khoảng 04cm được phơi khô rất cứng và bền.

Múa xòe là một tiết mục không thể thiếu của nhiều dân tộc sống trong vùng Tây Bắc, trong đó có dân tộc Thái cũng sử dụng múa xòe như một điệu múa truyền thống của dân tộc mình. Đây cũng là tiết mục thường được diễn ra cuối cùng nhất, thể hiện sự thành công của mỗi lễ hội, mọi người tay trong tay cùng chung nhịp xòe luôn tạo được nhiều cảm xúc cho những người tham gia, múa xòe còn thể hiện sự đoàn kết gắn bó giữa các dân tộc anh em, thể hiện sự thành công của lễ hội.

Xên bản thực chất là lễ tạ ơn và cầu an của dân tộc Thái đối với các vị thần linh phù hộ độ trì cho dân bản được hưởng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Cúng xên bản là 1 nét đẹp văn hoá của dân tộc Thái giống như ngày hội làng của bà con miền xuôi. Ngày nay, đây là 1 trong những hình thức sinh hoạt văn hoá cộng đồng giúp cho đồng bào có điều kiện gần gũi và đoàn kết với nhau hơn, đồng thời cũng là dịp để ôn lại những truyền thống, bảo lưu văn hoá dân tộc./.
                                                                                                 

Thúy Hằng