Nếu kỷ cương-phép nước không nghiêm thì rõ ràng người ta không thành thói quen ứng xử theo chuẩn.

Quá nhiều những hành vi “lệch chuẩn” gây bức xúc trong xã hội xảy ra trong thời gian qua như: gian lận thi cử, trục lợi tâm linh, lái xe sử dụng mà túy gây tai nạn nghiêm trọng, ấu dâm, hàng giả-hàng nhái, thực phẩm mất an toàn… Hành vi "lệch chuẩn" không chỉ diễn ra trong bộ phận dân cư mà còn diễn ra trong số các cán bộ, đảng viên, người có chức vụ, quyền hạn, phát sinh trong mối quan hệ giữa người dân với người dân, giữa người dân với cơ quan công quyền và giữa người dân với các lực lượng thực thi pháp luật.
 

Từ trái sang phải: Ông Phạm Ngọc Hùng, TS Hoàng Ngọc Giao và PV Đình Hiếu

Trong chương trình đối thoại cuối tuần qua trên sóng VOV1, PGS-TS Hoàng Ngọc Giao- Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách, Pháp luật và Phát triển cho rằng, hành vi lệch chuẩn trong xã hội hiện nay phần lớn là hành vi vi phạm pháp luật nhưng chúng ta đang nhìn từ góc độ đạo đức. Do đó, những hành vi này xảy ra ngày càng phức tạp.

Nhờn pháp luật, trước hết từ phía người thực thi công vụ

Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, ông Hoàng Ngọc Giao cho rằng, nguyên nhân đầu tiên là do thể chế của chúng ta có nhiều vấn đề cần phải hoàn thiện.

“Chúng ta hãy nhìn vào các cơ quan quản lý nhà nước, các công chức trước tiên chứ không nên trách người dân vội. Người dân cũng có nhiều hành vi "lệch chuẩn" nhưng đôi khi, đó cũng là một sự phản ứng xã hội một cách tự nhiên khi công lý, công bằng không được thực thi nghiêm minh, khi không có những cơ quan chức năng giúp giải quyết cho người ta những bức xúc đó. Cho nên, có thể nói, nguyên nhân sâu xa là phải nhìn về phía cơ quan công quyền như quy trình làm việc, thủ tục làm việc, kỷ luật công vụ và cơ chế kiểm tra giám sát. Anh có tự giác đến mấy nhưng không bị kiểm tra, giám sát và lại bị sự chi phối, hấp dẫn của vật chất… nó có thể làm cho anh vô cảm, vô trách nhiệm, tìm cửa để lách”, TS Hoàng Ngọc Giao nhận định.
 

Xử lý không nghiêm, khó ngăn tình trạng hàng thật-hàng giả. Ảnh: KT

Cũng trong chương trình này, ông Phạm Ngọc Hùng, chuyên gia nghiên cứu về phát triển kinh tế- xã hội nhấn mạnh: Chừng nào pháp luật chưa nghiêm thì khó có thể ngăn chặn những hành vi “lệch chuẩn”. Ông Hùng dẫn chứng: “Pháp luật của chúng ta trong việc xử lý hàng giả, hàng nhái hay thực phẩm mất vệ sinh an toàn chẳng hạn. Chắc chắn là chưa đáp ứng được yêu cầu trừng phạt hoặc răn đe. Đa số xử phạt vi phạm hành chính với mức xử thấp, có khi chỉ mang tính “gãi ghẻ” doanh nghiệp. Họ làm hàng giả với lợi nhuận hàng tỷ đồng, trong khi nếu phát hiện chỉ bị xử lý vài chục triệu đồng – một phần rất nhỏ, không đáng để răn đe. Cộng với đạo đức công vụ xuống cấp nên không loại trừ những người thực thi công vụ (ngăn chặn hàng giả, hàng nhái) lại trở thành những người bảo kê, bao che hoặc lợi ích nhóm”.

Với điều kiện pháp luật không đủ răn đe, cộng thêm mức lợi nhuận quá lớn và có thể “chung-chi” những công chức làm nhiệm vụ nên ông Hùng cho rằng, những kẻ làm hàng giả, hàng nhái tiếp tục hoành hành. Về phía người dân, họ kêu ca phàn nàn nhưng lại không quyết tâm đi đến cùng sự việc, có khi lại sợ phiền hà, mất thời gian nên nhiều lúc “tặc lưỡi” cho qua. Một phần, họ cũng không tin tưởng là quyền lợi của mình được pháp luật đảm bảo.
 
Chia sẻ quan điểm trên, TS Hoàng Ngọc Giao khẳng định: Nếu kỷ cương-phép nước không nghiêm thì rõ ràng người ta không thành thói quen ứng xử theo chuẩn. Do đó, không chỉ dừng ở việc hô hào, kêu gọi, phát động phong trào mà cốt lõi vẫn là vấn đề thể thế, trước tiên là pháp luật. “Chúng ta hiện nay cũng có rất nhiều luật nhưng có những đạo luật ban hành  rồi chỉ để đấy, chả có ý nghĩa gì trong thực tế. Nghĩa là có luật nhưng phải là luật tốt, minh bạch, giải quyết được những vấn đề trong xã hội. Thứ hai, có luật rồi nhưng phải có những con người thực thi pháp luật thật tốt, những công chức nhà nước có thái độ làm việc nghiêm túc- tức là phải có sự kiểm tra, giám sát chứ không kêu gọi “đạo đức công vụ chung chung”.  

Quy trình xử lý cán bộ cần nhanh hơn, công bằng hơn
 
Trong các vụ việc tiêu cực, bức xúc xảy ra, TS Hoàng Hoàng Giao cho rằng: “Chúng ta đã thấy, người đứng đầu không bị xử lý một cách nghiêm khắc. Có khi họ chỉ tạm bị đình chỉ công tác một tuần, 2 tuần rồi đâu lại vào đó. Cho nên, cần phải có cơ chế xử lý người đứng đầu khi để xảy ra tiêu cực, vi phạm pháp luật ở đơn vị mình.
 

Quy trình xử lý cán bộ còn chậm trễ

Muốn vậy, lại phải trở về với quy trình xử lý cán bộ - vô cùng phức tạp, lẳng nhằng, lấy ý kiến trên, lấy ý kiến dưới… Chính vì thế nó làm cho việc xử lý bị chậm lại, thậm chí bị “chìm xuồng”. Người đứng đầu nhiều khi cảm thấy vô can khi đơn vị có sự việc xảy ra. Người đứng đầu không phải là cấp trực tiếp mà có thể là cấp cao hơn. Thậm chí, nếu có lương tâm và đạo đức, tôi nghĩ, họ nên từ chức mà điều này thì nhân dân đã yêu cầu, mong đợi từ lâu. Bên cạnh đó, quy trình miễn nhiệm, kỷ luật người đứng đầu khi xảy ra sai phạm phải rất nhanh gọn, đáp ứng yêu cầu.

Nhưng trên thực tế, cán bộ bị kỷ luật lại được bổ nhiệm ở đơn vị khác, thậm chí bổ nhiệm tại nơi đã từng xảy ra sai phạm (chẳng hạn như trường hợp ở Thanh Hóa)… Rõ ràng, cách xử lý như vậy vừa làm cho người bị kỷ luật không sợ, những người chưa vi phạm cũng không sợ và niềm tin của nhân dân thì càng ngày càng hao hụt. Thực tế, có những trường hợp, cơ quan chức năng xử lý quá chậm hoặc quá nhẹ khiến cho người dân bức xúc, phải tự xử như hành vi ấu dâm vừa qua của một vị cán bộ từng công tác ở Viện kiểm sát. Ở nước khác, hành vi đó là vi phạm hình sự và bị xử lý ngay nhưng ở đây thì sao? Cho nên người dân vì quá bức xúc đã dẫn đến những hành vi bộc phát, mục đích cũng để cho kẻ vi phạm thấy nhục nhã, mất sĩ diện bởi vì họ không trông mong nhiều vào pháp luật".

TS Hoàng Ngọc Giao kết luận, muốn xử lý tất cả những hành vi “lệch chuẩn” nêu trên thì việc xử lý cán bộ nhà nước phải nghiêm minh, công bằng và quy trình xử lý cần nhanh hơn nữa chứ không thể quá rườm rà, chậm trễ như hiện nay./.
 

Theo Đàm Hoa- Đình Hiếu/VOV