Điện Biên TV - Người Dao đỏ có một nghi lễ rất độc đáo - đó là Lễ nhảy lửa. Tương truyền, lễ nhảy lửa là dịp để người dân cảm ơn Thần Lửa đã mang lại sự ấm áp và cầu thần linh, tổ tiên phù hộ cho an khang thịnh vượng cũng như xua đuổi tà ma, bệnh tật. Đây cũng được coi là một nghi thức trưởng thành của những chàng trai Dao đỏ. 
 
 Người Dao đỏ ở bản Huổi Sâu, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ hiện có gần 100 hộ với hơn 430 nhân khẩu, thuộc các họ chính như: Tẩn, Chảo, Phàn, Phùng sinh sống cùng nhau. Trong đó họ Chảo là người Dao bản địa; các họ Tẩn, Phàn, Phùng di cư từ Lai Châu và Lào Cai đến.

Cộng đồng người Dao đỏ ở đây có nhiều phong tục, lễ hội truyền thống; trong đó có Lễ  nhảy lửa được truyền lại qua nhiều thế hệ. Hoạt động này không chỉ là minh chứng cho sức mạnh, lòng dũng cảm của các chàng trai người Dao đỏ mà còn là hoạt động văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc hoang sơ, huyền bí.

Lễ nhảy lửa của người Dao đỏ ở bản Huổi Sâu được tổ chức vào dịp cuối năm và đầu xuân, là nét sinh hoạt văn hóa tinh thần hết sức phong phú và độc đáo của đồng bào.

Cộng đồng người Dao đỏ có nhiều phong tục, lễ hội truyền thống; trong đó có Lễ  nhảy lửa được truyền lại qua nhiều thế hệ

 
Lễ nhảy lửa diễn ra không cố định vào ngày nào, nên nếu ai có dịp đến với xã Pa Tần mà được chứng kiến lễ hội độc đáo này là một điều rất may mắn. Theo tương truyền thì đây là dịp để người dân cảm ơn Thần Lửa đã mang lại sự ấm áp, cho một vụ thu hoạch hoa màu vừa kết thúc và cầu thần linh phù hộ cho an khang, thịnh vượng cũng như xua đuổi tà ma, bệnh tật. Để chuẩn bị cho lễ hội, người đứng đầu bản hay trưởng dòng họ đã chỉ đạo cho con cháu chuẩn bị lương thực, thực phẩm phục vụ cho các hoạt động nghi lễ và ăn uống.

Trong phần nghi lễ của người Dao đỏ thì vật phẩm dâng cúng không thể thiếu các loại như: Cơm, gạo, rượu, một con lợn to, 10 con gà, vải mộc màu trắng, tiền làm bằng giấy bản, trống, chiêng, nến sáp ong.v.v.. Tất cả các vật phẩm cúng được trưng bày trên một bàn gỗ dài. Một hoặc nhiều thầy cúng có thể tham dự buổi lễ. Mỗi người có những nhiệm vụ riêng của mình trong suốt quá trình diễn ra buổi lễ, bao gồm nhiều nghi thức và kéo dài hàng giờ đồng hồ.

Bài cúng thần lửa được cất lên bằng những câu cầu cho cuộc sống bình yên, hạnh phúc, cầu mong mưa thuận, gió hoà

Khi lễ vật đã chuẩn bị đầy đủ, dưới sự chủ trì của thầy cúng chính, người cúng phụ sẽ bày mâm lễ dưới bàn thờ tổ tiên. Giờ tốt đến, thầy cúng chính thắp hương lên bàn thờ tổ tiên, mâm lễ rồi cầm quẻ âm dương gõ vào nhau và bắt đầu khấn mời các vị thần. Khấn xong đủ 3 lượt, thầy cúng gieo quẻ âm dương xuống đất để biết các vị Thần Lửa, Bàn Vương, Thượng Đế, tổ tiên đã về với dân làng hay chưa. Sau đó tiếp tục khấn để thông báo nội dung nghi lễ mời các vị thần linh và đốt các tập giấy dó biểu trưng việc biếu vàng bạc với các vị thần linh.
 
Lễ nhảy lửa được tổ chức trên một khoảng sân rộng. Số người tham gia lễ nhảy lửa phải là số chẵn và phải từ 4 người trở lên. Bài cúng thần lửa được cất lên bằng những câu cầu cho cuộc sống bình yên, hạnh phúc, cầu mong mưa thuận, gió hoà, muôn nhà khoẻ mạnh và xua đuổi tà ma.

Một đống than củi to được soạn sẵn, phải là loại than hồng, đang bùng cháy ở giai đoạn rực rỡ nhất và chỉ những chàng trai được chọn nhảy lửa mới được ngồi “hầu lễ” từ đầu, để được các thầy cúng “phù phép”.

Khi thầy cúng gõ đàn và làm nghi lễ, những thanh niên tham gia nhảy lửa sẽ ngồi quanh thầy cúng và đây cũng chính là thời điểm quyết định những thanh niên này có tham gia nhảy lửa được hay không. Khi thầy cúng bắt đầu đọc tên của tất cả những người tham gia nhảy lửa, cơ thể của họ bắt đầu rung lên, thời điểm này báo hiệu họ sắp có sức mạnh và sự dũng cảm của thần linh ban cho để có thể nhảy vào những đám lửa đang độ nóng nhất.

Lễ hội nhảy lửa độc đáo cũng có lẽ bởi tính kỳ bí của nó.

Được thần lửa đồng ý, các chàng trai như bị cuốn hút, lắc lư rất mạnh. Lúc này các chàng trai với đôi chân trần, trong lúc thăng hoa xuất thần, họ nhảy bật lên, cả hai chân lao vào đống lửa, đạp bới. Mỗi người thường nhảy lửa trong vòng 3 - 4 phút, sau đó tiếp tục nhảy lò cò về làm lễ tại bàn thờ trước khi trở lại bình thường.

Lễ hội nhảy lửa độc đáo cũng có lẽ bởi tính kỳ bí của nó. Những thanh niên đã nhảy lửa luôn cho rằng sau khi “hầu lễ”, họ như được thế lực siêu nhiên truyền sức mạnh và dẫn lối. Họ khẳng định rằng trong suốt quá trình họ vẫn tỉnh táo và nhận thức được mọi vấn đề.
 
Nghi thức nhảy lửa kết thúc sẽ đến nghi thức trình diễn các điệu múa. Hai thầy cúng, một là chủ đám, một ông múa sẽ xuất hiện xuyên suốt trong các nghi thức này. Khởi đầu là điệu múa phụ “Tam nguyên an ham”, ông thầy múa đi trước đám thanh niên từ 8 đến 10 người, mọi người cầm cờ, tung cờ, phất cờ, múa những động tác khỏe mạnh, tượng trưng cho sức mạnh của âm binh.

Khi đến điệu múa chính “Nhàng Chầm đao”, người tham gia đều đeo dao ở thắt lưng, cầm dao trên tay, múa với nhịp khỏe, mang tính chiến đấu trên nền nhạc trống, chiêng, chọe, chuông. Tiếp đến là điệu "Múa phát nương" tái hiện quá trình lao động của người Dao từ lúc phát nương đến lúc thu hoạch, phơi lúa, giã gạo, nấu cơm.

Điệu "múa gà" được nối tiếp sau đó, mỗi người cầm một con gà trống, múa quanh cây cột dựng sẵn giữa sân. Kết thúc phần múa, thầy cúng chính ra sân thổi “tù” rồi khấn thần linh thực hiện các nghi lễ chiêu binh, thu thánh tướng, âm binh vào một thanh kiếm hoặc con dao găm đặt lên bàn thờ tổ tiên và cúng đốt tiền âm phủ, biếu vàng mã để các tổ tiên, các vị thần thánh trở về cõi tiên.

Lễ nhảy lửa là nét sinh hoạt văn hóa tinh thần độc đáo của đồng bào Dao đỏ

Lễ nhảy lửa của người Dao đỏ ở bản Huổi Sâu, xã Pa Tần mang nét sinh hoạt văn hóa tinh thần hết sức phong phú và độc đáo của đồng bào nơi đây. Những thanh niên dân tộc Dao đỏ muốn trở thành thầy cúng, thầy tào sau này thì đều phải biết nhảy lửa.
 
Lễ nhảy lửa là nét sinh hoạt văn hóa tinh thần độc đáo của đồng bào Dao đỏ, minh chứng cho sức mạnh trong quá trình lao động để chế ngự thiên nhiên. Đồng thời có ý nghĩa giáo dục lòng can đảm, đương đầu với khó khăn, thử thách của con người; chứa đựng niềm tin, hướng cộng đồng tới cái thiện, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau.

Tuy nhiên, do không tự ý thức bảo tồn nên nghi thức này dần bị mai một ở các vùng dân tộc Dao sinh sống. Do vậy, Lễ nhảy lửa tại bản Huổi Sâu, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ cần được phục dựng để bảo tồn, tôn tạo và làm “sống dậy” vẹn nguyên một nét đẹp văn hóa truyền thống và một nghi thức tâm linh độc đáo của cộng đồng dân tộc Dao trên địa bàn tỉnh Điện Biên./.
 

Hoàng Hảo/DIENBIENTV.VN