Nữ phục Thái - nơi lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống

Thứ Hai, 26/02/2018, 13:48 [GMT+7]

Điện Biên TV - Trang phục truyền thống là một trong những giá trị văn hóa vật chất quan trọng của người Thái đen ở Điện Biên. Riêng bộ nữ phục không chỉ mang nét đẹp, sự duyên dáng mà còn là sắc thái nổi bật nhất, góp phần quan trọng trong việc tạo nên diện mạo, cá tính riêng của dân tộc.

Phụ nữ Thái thường mặc màu tối làm nổi bật hàng khuy bướm bạc.
Phụ nữ Thái thường mặc màu tối làm nổi bật hàng khuy bướm bạc.


Trong trang phục thường ngày, phụ nữ Thái đen thường mặc áo cóm là chiếc áo ngắn bó sát người kết hợp với chiếc váy dài chấm gót. Nếu nhìn thoáng qua, bộ nữ phục tưởng chừng như rất đơn giản, song nếu quan sát kĩ thì đó là sự gia công đúng mực về kỹ thuật và nghệ thuật. Điều đó làm cho áo cóm Thái nổi bật bởi sự hài hoà giữa cái giản dị mà tinh tế. Không những vậy, nó còn bảo lưu khá nhiều giá trị văn hóa truyền thống thể hiện rõ trong kỹ thuật tạo dáng trang phục: đó là sự kết nối tinh tế giữa áo cóm và váy bằng chiếc xài èo. Áo cóm được may bó sát người, gấu áo vừa chấm cạp váy làm tôn thêm những đường nét trên cơ thể của người phụ nữ, còn váy dài từ thắt lưng đến chấm gót chân để cùng với áo cóm tạo nên đường cong thắt đáy lưng ong duyên dáng. Thêm vào đó là chiếc xài èo làm bằng vải tơ tằm nhuộm màu xanh lam hoặc tím xẫm, giữ cho cạp váy quấn chặt lấy eo bụng.

Để làm chiếc áo cóm không khó nhưng lại đòi hỏi sự khéo léo của người làm. Áo cóm thường được cắt theo chiều dọc của khổ vải. Phần nách được can thêm một mảnh như cắt theo kiểu xẻ chéo mảnh vải nhỏ 2 hình tam giác gọi là tó bửa. Bởi vậy tuy áo bó sát người nhưng người mặc vẫn thoải mái khi cử động. Mỗi bên mép nẹp áo được trang trí từ một đến hai hàng chỉ màu hồng xanh hoặc tím đan xen gọi là săm nạp sửa, để làm cho nẹp áo thêm phần sinh động và tôn thêm vẻ đẹp của hàng khuy bướm trắng. Theo tập tục của người Thái đen nẹp áo bao giờ cũng là màu đen. Đây cũng là nét đặc trưng của áo cóm Thái đen, tạo nên sắc thái riêng biệt độc đáo của tộc người. Phía trước hai nẹp là 2 hàng khuy bướm được cài đan xen vào nhau tạo thành một đường thẳng trông rất đẹp, nổi bật trên nền chàm. Khuy bướm thường có 13 đôi, có hình con bướm, khau cút,  con vẹ hay hình lá cây...

Thiếu nữ Thái e ấp bên hoa trong trang phục của dân tộc.
Thiếu nữ Thái e ấp bên hoa trong trang phục của dân tộc.


Riêng váy được tạo thành bởi 4 mảnh vải khâu khép kín lại theo chiều dài. Phần được nối vào cạp váy gọi là đầu váy, luôn ở phía trên để phân biệt với chân váy phía dưới. Phía dưới chân váy được phụ nữ Thái viền hoặc dáp thêm miếng vải khác màu vừa cho cứng vừa tạo nên một giá trị thẩm mỹ riêng. Theo cổ truyền người Thái đen thường dùng cạp màu trắng, chân váy màu đỏ phía bên trong. Mỗi bước đi chân váy thấp thoáng màu sắc, lượn sóng kín đáo mà duyên dáng.

Chị Lò Thị Kim ở bản Ten, xã Thanh Xương, huyện Điện Biên cho biết: trang phục của người Thái đen không chỉ là đơn thuần để che thân, bảo vệ con người trước tác hại của môi trường xung quanh mà nó còn chứa những dung lượng thông tin về văn hoá Thái. Ẩn sâu bên trong chính là sự gần gũi với thiên nhiên, nó thể hiện sự quan sát tinh tế và quan niệm về cái đẹp của người Thái trong cuộc sống.

Trong xã hội truyền thống, trang phục được tạo ra trong quá trình lao động lâu dài, cần mẫn của người phụ nữ với các nguyên liệu trong thiên nhiên. Khi xã hội ngày càng phát triển thì trang phục càng trở nên đa dạng, phong phú và yếu tố làm đẹp được đặt lên hàng đầu. Do đó, trang phục truyền thống của người Thái đen không còn đóng kín trong nội tộc mà có sự giao thoa văn hóa, hòa đồng văn hóa. Tuy chất liệu có thay đổi nhưng kỹ thuật cắt may trang phục của người Thái đen vẫn mang kiểu dáng và phong cách truyền thống. Đó là độ dài áo chỉ chấm thắt lưng, 2 hàng khuy bướm trước ngực và cái dáng thắt đáy lưng ong của người phụ nữ trải qua năm tháng vẫn không thay đổi. 

Trang phục truyền thống luôn song hành trong cuộc sống của người Thái.
Trang phục truyền thống luôn song hành trong cuộc sống của người Thái.


Ngày nay, không khó để bắt gặp hình ảnh người phụ nữ Thái đen mặc áo cóm cổ chữ V của người Thái trắng hay váy xẻ tà của người Kinh, tay áo ngắn, lửng hay vai bồng... Điều đó thể hiện sự giao thoa, tiếp biến trong phong cách trang phục của người Thái đen. Đây cũng là tất yếu khách quan không thể tránh khỏi trong tiến trình giao lưu hội nhập của xã hội. Mặc dù có biến đổi nhưng trang phục của người Thái đen vẫn giữ được cái cốt cách, cái nền tảng ban đầu của truyền thống văn hóa dân tộc. Đó cũng chính là quy luật kết hợp giữa truyền thống - hiện tại, đổi mới của văn hóa dân tộc nói chung và văn hóa trang phục nói riêng. Trang phục cùng những giá trị của nó đã và đang góp phần đáng kể làm rạng rỡ thêm sắc thái văn hóa của người Thái đen Điện Biên./.

 

 

Lường Hương/Dienbientv.vn

.