Điện Biên TV –  Là cư dân nông nghiệp lúa nước lâu đời, người Lào từ ngàn xưa vốn đã quý trọng nước. Trong dân gian đã lưu truyền tục cầu mưa và theo thời gian nó đã phát triển thành lễ hội cộng đồng, đó chính là Lễ Bun huột nặm. Đây cũng là một trong hai di sản văn hoá được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia năm 2017 của tỉnh Điện Biên.

Lễ Bun huột nặm của người Lào ở Na Sang (xã Núa Ngam, huyện Điện Biên) được diễn ra nhiều hoạt động như cúng bản, cúng tổ tiên… nhưng hoạt động chính là té nước với mong ước cầu cho mưa thuận gió hòa. Theo cách hiểu của dân gian, té nước có ý nghĩa là để tẩy rửa những điều xui gặp phải trong năm cũ.

Bà Lường Sao May cho biết: Để bắt đầu ngày hội, khi mọi người đã tập trung đầy đủ tại nhà văn hóa của bản là lúc diễn ra buổi lễ cầu khấn thần linh, phần lễ khấn này được giao cho những phụ nữ lớn tuổi có kinh nghiệm trong bản chủ trì. Lễ vật gồm bánh nếp, hoa quả, chỉ buộc tay, nước thánh, xôi nếp… tất cả các lễ vật dâng lên thần linh là đồ ăn chay. 

Khi thầy cúng khấn, mọi người dân đều im lặng, lắng nghe. Nội dung của lời khấn là đưa tiễn một năm cũ đã qua, chào đón năm mới, cầu mong trời đất phù hộ cho mọi người trong bản được khỏe mạnh, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu. Nhân dịp này, thầy cúng cũng mời thần linh đến tham dự ngày Tết, cùng chung vui với mọi người… Sau lễ khấn, tất cả mọi người cùng tiến lên ngồi cạnh bên lễ vật và được những phụ nữ lớn tuổi trong bản đeo chỉ tay chúc phúc một năm an lành, hạnh phúc, may mắn. Cùng lúc đó một phụ nữ khác cầm nước thánh vẩy ướt cho tất cả mọi người để rửa trôi đi những bụi bẩn, những việc không may mắn của năm cũ.

Sau phần lễ, dân bản tập trung ra bãi đất trống để cùng nhau chơi các trò chơi truyền thống như rắn bắt ngóe, hổ vồ lợn, rùa ấp trứng, hái dưa… hòa chung với tiếng trống, chiêng, tiếng reo hò của mọi người làm cho không khí thêm tưng bừng, sôi động. 

Trong ngày Bun huột nặm, người Lào làm lễ “Xó nặm phạ phốn” nghĩa là cầu mưa. Đây là một trong những nghi lễ chính của Bun huột nặm. Hơn nữa, Tết của người Lào được tổ chức vào cuối mùa khô, đầu mùa mưa. Đây cũng là thời điểm mở đầu cho chu kỳ sản xuất nông nghiệp, thời điểm đã phát nương, đốt nương, làm đất, chọc lỗ, tra hạt, rất cần mưa xuống để hạt giống nảy mầm. Vì thế cầu mưa để cầu xin trời đất, tổ tiên, các vị thần linh ban cho những cơn mưa để hạt nảy mầm, để cây xanh lá, để vạn vật sinh sôi nảy nở... Lễ cầu mưa được bà con giao cho một đoàn người gồm những phụ nữ trong bản có tài ăn nói, khéo léo, biết đối đáp đi tới một số gia đình có uy tín, năm trước làm ăn gặp may mắn may mắn xin chủ nhà cho nước mưa và thức ăn.

Lễ "Xò nặm phạ phồn" của dân tộc Lào. Ảnh: LH

Sau khi đi khất thực qua lần lượt các gia đình, đoàn người đi ra suối Nậm Ngam. Họ bày đồ ăn thức uống, khấn thần linh rồi chia nhau ăn. Ăn xong, mọi người vui vẻ cùng nhau té nước. Trước khi té nước, họ thường dành cho nhau những lời chúc tốt lành. Chị Vì Thị Lánh chia sẻ: để tỏ lòng tôn kính, trong khi té nước thì người trẻ tuổi té nước cho những người lớn tuổi để chúc sức khoẻ. Không chỉ té nước vào người mà còn vào nhà cửa, đồ thờ cúng, vật nuôi và công cụ sản xuất. Vì người Lào tin rằng, nước sẽ giúp gột rửa những điều xấu xa, bệnh tật và cầu chúc năm mới may mắn hơn. Ai bị ướt nhiều sẽ hạnh phúc nhiều.

Đoàn người khất thực bày lễ mời thần linh. Ảnh: LH

Trong ngày này, các gia đình trong bản đều chuẩn bị những chum để đựng nước, khách đến chơi nhà đều được gia chủ tưới nước lên người. Trẻ em bản thì chuẩn bị súng nước được làm từ ống tre, thỏa thích phun nước lên nhau... tiếng nô đùa, tiếng cười không ngớt, không khí vui tươi khắp nơi. 

Lễ Bun huột năm của đồng bào dân tộc Lào là một phong tục tốt đẹp, được lưu giữ từ bao đời nay. Đây là lễ hội và cũng là tết truyền thống gắn với tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng, mang đậm triết lý nhân sinh không chỉ là lễ tạ ơn các thần linh, tổ tiên mà còn là lễ cầu mùa, cầu phúc để đồng bào dân tộc Lào gắn kết cùng nhau lao động sản xuất và xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn.

Lường Hương/Dienbientv.vn